David Hilbertin 6-cı problemi:

Bu problem nəzəri-fizikanın aksiomatik qurulmasına aiddir.Hilbert aşağıdakı problemləri mühüm hesab edirdi:

1. Statistik fizikanın əsasını təşkil edən ehtimal nəzəriyyəsinin aksiomlaşdırılması;

2. “Atomistik nöqteyi nəzərdən kontiniuumun hərəkəti qanunlarına keçmə” metodlarında istifadə olunan limitə keçmə prosesinin ciddi surətdə əsaslandırılması.

Bu problemi qismən həll edilmiş hesab etmək olar. 1933-cü ildə Sovet riyaziyyatçısı A.N.Kolmoqorov ölçü nəzəriyyəsi əsasında ehtimal nəzəriyyəsinin aksiomatikasını vermişdir.

Hal-hazırda daha ümumi aksiomatik quruluşa malik fiziki nəzəriyyə ümumi nisbilik nəzəriyyəsi və kvant mexanikasıdır. Birinci nəzəriyyə qravitasiya qarşılıqlı təsirini, ikincisi isə digər qalan üç əsas qarşılıqlı təsiri izah edir. Qravitasiyanın kvant nəzəriyyəsi olmadığından bu nəzəriyyələri birləşdirmək olmur. Bu baxımdan Hilbertin altıncı probleminin ikinci hissəsi həll edilmiş sayıla bilməz.

Ədəbiyyat

1. D.Hilbert Vortrag gehalten auf dem internationalen Matematiker-Kongrez zu Pariz. 1900.
2. D.Hilbert Mathematische Probleme. Archiv f. Math. u. Phys, III s. 1 (1901) 44-63.
3. Проблемы Гилберта, Сборник под редакций П. С. Александрова, М., Наука 1969 г. 240 с.
4. Болибрух А. А. Проблемы Гилберта (100 лет спустя) – МЦНМО, 1999, т-2, 24с.
5. Демидов С.С. К истории проблем Гильберта // Историка – мат. исследования – М., Наука, 1966 – №17 – 91-122 с.
6. Ляшко С.И., Номировский Д. А., Петунин Ю. И., Семенов В.В. Двадцатая проблема Гильберта «Диалектика», 2009-192 с.
7. Гильберт Д. Избранные труды в. 2. Т // Под Редакции – М, Факториал, 1998.
• Т.1. Теория инвариантов, Теория чисел. Алгебра. Геометрия. Основания математики – 575 с.
• Т.2. Анализ. Физика. Проблемы Гильберта – 607 с.
8. Гильберт. Д. Основания геометрии М.-Л.: Гостехиздат, 1948-Серия: Классики естествознания.
9. Гильберт. Д. Аккерман. В. Основы теоретической логики.М.: Издательская группа URSS, 2010, 304 с.
10. Гильберт. Д. Бернайс П. Основания математики. М.: Наука Том I 1979, 560 с.
11. Гильберт. Д. Бернайс П. Основания математики. Т.2. 1982. 656 с.
12. Гильберт. Д. Кон-Фоссен С. Наглядная геометрия М.-Л.: Гостехиздат (1951).
13. Курант Р. Гильберт. Д. Методы математической физики. Том I 1933.
14. Вейль. Г. Давид Гильберт и его математическое творчество // Математическое мышление – М.: Наука, 1989 – с 214-256.
15. Констанс Рид. Гильберт – М.: Наука 1977 г.
16. Паршин А.Н. Гильберт и теория инвариантов // Историко- математические исследования – М.: Наука 1975 г. № 20 с 171-197.
17. Колмогоров. А.Н. Гильберт Давид // Большая советская энциклопедия //, 1969.
18. А.В.Погорелов. Четвертая проблема Гильберта. Москва. Наука. 1974. 80 с.
19. Ю.В. Матиясевич. Десятая проблема Гильберта – М. Наука. Физико-мат., литература. 1993-223 с.
20. Q.Şubert Kalkül der abzählenden Geometric, 1879.

Mənbə: Misir Mərdanov, Vidadi Mirzəyev “David Hilbert və onun 23 problemi” , Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Xəbərlər Məcmuəsi, Cild 4, №4, Dekabr 2017-ci il. səhifə 9-18.

© Bütün hüquqlar qorunur. Xəbərlərdən istifadə edərkən www.imm.az saytına istinad zəruridir.