Lui Oqustin Koşi (Augustin-Louis Cauchy) 21 avqust 1789-cu ildə Fransanın Paris şəhərində dünyaya gəlmiş və 19-cu əsr riyaziyyat elminin ən nüfuzlu simalarından birinə çevrilmişdir. O, yalnız öz dövrü üçün deyil, bütün riyaziyyat tarixi üçün dönüş nöqtəsi sayılan fundamental kəşflərin müəllifidir. Koşinin əsərləri, təkcə riyaziyyatın nəzəri aspektlərinə deyil, həmçinin tətbiqi riyaziyyat və fizikanın müxtəlif sahələrinə də dərin təsir göstərmişdir.

Koşi zəngin və ziyalı ailədə böyümüşdür. Atası Parisdə dövlət qulluğunda çalışırdı və Koşinin uşaqlıq dövrü Fransız İnqilabı illərinə təsadüf etdiyindən ailə təhlükəsizlik məqsədilə Parisdən uzaqlaşmalı olmuşdu. O, École Centrale du Panthéon və daha sonra Fransanın ən nüfuzlu ali məktəblərindən biri olan École Polytechnique-də təhsil almışdır. Burada o, dahi alimlər — Laplas, Lajranj və Furye kimi məşhurların təsiri altında inkişaf etmişdir.

Başlanğıcda Koşi mühəndis kimi fəaliyyət göstərmiş, lakin çox keçmədən diqqətini tamamilə riyazi tədqiqatlara yönəltmişdir. Onun ilk böyük elmi uğurlarından biri Poliedr teoremi (Koşi teoremi) olmuşdur.

 Koşinin elmi fəaliyyəti inanılmaz dərəcədə məhsuldar olmuşdur. O, ömrü boyu 800-dən çox elmi məqalə və bir neçə cildlik dərsliklər yazmışdır. Onun tədqiqat sahələri bunlardır:

Koşi riyazi analizə ciddi əsaslar verən ilk alimlərdəndir. O, limit, ardıcıllıq, yaxınlaşma və fasiləsizlik anlayışlarını formal şəkildə izah etmişdir. Məşhur Koşi ardıcıllığı anlayışı bu gün də analiz kurslarının təməl mövzularından biridir.

Bu sahənin banilərindən biri də məhz Koşidir. O, Koşi inteqral teoremi və Koşi inteqral formulu ilə kompleks dəyişənlər nəzəriyyəsində əsas anlayışları qurmuşdur. Bu nəticələr, sonralar kompleks funksiyaların dərin tədqiqatı üçün baza rolunu oynamışdır.

Alim həmçinin elastiklik nəzəriyyəsinə, riyazi fizika tənliklərinə və mexaniki sistemlərin sabitlik nəzəriyyəsinə ciddi töhfələr vermişdir. Onun elastik bədənlərə dair tənlikləri bu gün də mühəndislikdə istifadə olunur.

Koşi, həmçinin riyazi qrup anlayışının formalaşmasında önəmli rol oynamış, qrup nəzəriyyəsinə dair erkən konseptual yanaşmalar təqdim etmişdir.

Koşinin əsas məqsədi riyaziyyatın ciddi və məntiqi əsaslarla qurulması idi. Onun dövründə riyaziyyatın bəzi sahələri daha çox intuitiv yanaşmalara əsaslanırdı. Koşi, bu yanaşmaların yerinə riyaziyyatın dəqiq, sübutlara əsaslanan, sərt formal sistemlərə əsaslanmasını tələb edirdi. Bu yanaşma sonradan Karl Veierştrass və David Hilbert kimi digər riyaziyyatçıların işlərinə güclü təsir göstərdi.

1830-cu ildə Fransada baş vermiş İyul İnqilabı Koşinin həyatına da təsir etdi. Monarxiyaya sadiq olan Koşi inqilabdan sonra vəzifəsini tərk etdi və bir müddət İsveç, İtaliya və Prussiyada yaşadı. O, dindar katolik idi və bu inancları onun həyat tərzinə və bəzi elmi yanaşmalarına da əks olunmuşdu. Buna baxmayaraq, Koşi elmdə obyektivliyi və dəqiqliyi daim ön planda saxlamışdır.

Lui Oqustin Koşi 23 may 1857-ci ildə Parisdə vəfat etmişdir. Onun adı bu gün də riyaziyyat dərsliklərində, elmi məqalələrdə və beynəlxalq konfranslarda hörmətlə anılır. Riyaziyyat tarixində yalnız bir neçə nəfər Koşi qədər çox teorem və anlayışla öz adını əbədiləşdirə bilmişdir.

Lui Oqustin Koşi təkcə riyaziyyat tarixinə deyil, bütövlükdə elmin inkişafına təsir etmiş dahi şəxsiyyətdir. Onun qoyduğu əsaslar üzərində 19 və 20-ci əsr riyaziyyatı qurulmuşdur. Riyaziyyatın formallaşdırılması, dəqiqləşdirilməsi və dərinləşdirilməsi sahəsində Koşinin rolu misilsizdir. O, həm klassik, həm də müasir riyaziyyatın qurucularından biri hesab olunur.

mathshistory.st-andrews.ac.